Moje pierwsze spotkanie z Kalnassymi odbyło się na kilku kartkach niewielkiej książeczki niezwykłego autora Edwarda Martuszewskiego.

 

Była to rzecz „Polscy i niepolscy Prusacy”, z podtytułem „Szkice z historii Warmii i Mazur”, wydana przez Pojezierze w 1974 roku. Zaciekawiony długo nosiłem w sobie owych warmińskich Węgrów. Dopiero po latach za sprawą profesora Janusza Jasińskiego uzyskałem więcej informacji o rodzie Kalnassych. Rozpocząłem też samodzielne poszukiwania. Myślę, że przed nami jest jeszcze wiele do odkrycia.

 

       Kim byli Kalnassy? Nie znamy dokładnej daty ich przybycia na Warmię. Wiadomo, że w pierwszej połowie XVIII wieku najstarszy z rodu, Zygmunt Józef pełnił urząd burgrabiego Wartemborka, dzisiejszego Barczewa. Tam też znajduje się inny węgierski ślad: w pofranciszkańskim kościele pod wezwaniem św. Andrzeja renesansowy nagrobek biskupa warmińskiego Andrzeja Batorego i jego brata Baltazara ,bratanków króla polskiego. Nagrobek jest jednak pusty, gdyż obaj bracia zginęli w tragicznych okolicznościach w Siedmiogrodzie i tam zostali pochowani.

 

         Zygmunt Józef był ojcem Joachima Otto Zygmunta, urodzonego w 1741 roku w Wartemborku kanonika warmińskiego, przez blisko 30 lat osobistego sekretarza biskupa Ignacego Krasickiego. Był człowiekiem wszechstronnie utalentowanym: tłumaczył m.in. ody Horacego, elegie Propercjusza, a także dzieło św. Franciszka Salezego „O przygotowaniu do pobożnego życia i szczęśliwej śmierci” dedykując je „dla ludu warmińskiego”. Napisał w języku francuskim „Tablicę geograficzną  Warmii”, pisał poematy, publikował w Monitorze Krasickiego. Był kustoszem katedry we Fromborku, gdzie w 1802 r. został pochowany. Joachim Kalnassy w roku 1787 przybył bo Bartąga z liczną lidzbarską świtą, by wstąpić do Bractwa Opatrzności Bożej, założonego sześć lat wcześniej przez proboszcza Tomasza Gremma.

 

       Młodszy brat Zygmunta Józefa, Andrzej Michał Kalnassy urodzony w 1715 roku, od 1738 do 1748 roku, a więc do swojej śmierci gospodarzył w Gągławkach, które nabył od swojego starszego brata. Andrzej Michał został pochowany w kościele w Bartągu. Na jego płycie nagrobnej znajdującej się przed ołtarzem wyryto łaciński napis: SUE REGIS MAJAESTATIS IN POLONIA LAUTENANTIUS (porucznik polskiego króla jegomości). Trzeba dodać, że bracia Zygmunt Józef i Andrzej Michał byli absolwentami reszelskiego kolegium i obaj służyli w wojsku w stopniu porucznika. Zygmunt zmarł w 1766 roku.

 

          Przed Andrzejem Michałem w Gągławkach gospodarzyła Anna, żona Zygmunta Józefa, której imię znajduje się na historycznej tablicy.Za jej czasów, po pięcioletnich staraniach biskupa warmińskiego Krzysztofa Szembeka,  bullą papieską z 1733 roku papież Klemens XII wyraził zgodę na zmianę w Gągławkach prawa magdeburskiego na korzystniejsze prawo chełmińskie. Życzeniem Stolicy Apostolskiej było utrwalenie tego faktu na kamiennej tablicy, która została ustawiona na specjalnym drewnianym postumencie w gągławskim parku. Z czasem tablica uległa zniszczeniu, a po konserwacji umieszczono ją w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur, Oddział w Lidzbarku Warmińskim. Jak pisał dyrektor Muzeum Janusz Cygański „….jest ona jednym z historycznie najważniejszych tego rodzaju dokumentów z przeszłości Warmii…”

 

          Gągławki, jak podaje „Słownik geograficzny królestwa polskiego i innych krajów słowiańskich” pod redakcją Filipa Sulimierskiego, tom II, W-wa 1881: „to wieś pow. olsztyński, nad jeziorem, z którego mały strumyk płynie do Łyni  (Alle-Fuss) ½ mili od bitego traktu olsztyńsko-niborskiego, na polskiej Warmii. Wieś ta należała do warmińskiej Kapituły, która ją prawem magdeburskim wydała na dziedziczną wolną własność (Freigut). Podług lustracji z r. 1656 było tu włók 10, posiadacz Gągławki obowiązany był w wojnie dostarczyć 2 zbrojnych (2 Dienste),czynsz opłacał zbożem, dawał pszenicy rocznie łaszty 2 i tyleż żyta, nadto 1 funt kramny wosku i 1 funt chełmiński”. Dodajmy, że lokalizacja Gągławek jako majątku Kapituły Warmińskiej na 10 włókach nastąpiła w 1348 roku.

 

Warto też przypomnieć, iż w nawie głównej kościoła w Bartągu został pochowany Symeon Antoni Grzymała. Pochodził z Tracka, był mężem jednej z córek Andrzeja Michała - Anny Magdaleny Genowefy Kalnassy i gospodarzył w Gągławkach od ślubu w 1789 r. do swojej śmierci w 1798 r. Nazywany był „possesor bonorum in Ganglau”.

 

        Stowarzyszenie Miłośników Rusi nad Łyną podjęło starania wykonania kopii zabytkowej tablicy dokumentującej pobyt Węgrów na Warmii i umieszczenia jej w kościele w Bartągu, gdzie spoczywa Andrzej Michał Kalnassy. Inicjatywa ta spotkała się z pełną życzliwością księdza Leszka Kuriaty, kustosza Sanktuarium Opatrzności Bożej w Bartągu, dyrekcja Muzeum Warmii i Mazur wyraziła zgodę na wykonanie kopii deklarując pomoc oraz konsultacje merytoryczne.

 

        Dalej łatwo nie było, ale dzięki życzliwości, również  finansowej, wielu osób i instytucji udało się zebrać potrzebną kwotę i wtedy w Zakładzie Kamieniarskim Klenir Grzegorza Wołkowickiego zapaliło się zielone światełko. W granitowej tablicy o wymiarach 110x140 cm ważącej 250 kg zaczęto wykuwać, według dostarczonego przez Muzeum WiM szablonu, blisko 400 liter, które zostały pokryte płatkami złota.

 

     W końcu października 2013 roku tablica została przywieziona do kościoła  p.w. św. Jana Ewangelisty i Opatrzności Bożej w Bartągu. Obok tablicy, ustawionej na specjalnym dębowym stelażu, do ściany została przymocowana mosiężna tabliczka na granitowym podkładzie, z tłumaczeniem łacińskiego tekstu na język polski i węgierski. 10 maja 2014 roku nastąpiło uroczyste odsłonięcie i poświęcenie kopii tablicy. Aktu tego dokonali: attache kulturalny ambasady Węgier w Warszawie Zeold Zsombor i starosta olsztyński Mirosław Pampuch ,zaś tablicę poświęcił kustosz Sanktuarium Opatrzności Bożej w Bartągu, ks. Leszek Kuriata.

 

      Ceremonię uświetniła Kompania Honorowa Wojska Polskiego i orkiestra wojskowa. Po uroczystej mszy świętej ,przed kościołem odczytano Apel Pamięci ,przywołujący królów, w żyłach których płynęła krew polska i węgierska, a także Węgrów związanych z ziemią warmińską, Polaków i Węgrów- uczestników powstań w Polsce i na Węgrzech związanych braterstwem i wspólnymi ideałami wolności i niepodległości. Apel zakończyła trzykrotna salwa Kompanii Honorowej WP. 

 

Po uroczystym sacrum w kościele Kompania Honorowa poprzedzona orkiestrą i uczestnicy  ceremonii udali się na plac przy przedszkolu, gdzie odbyło się profanum, czyli festyn i wspólna zabawa.

 

Warto było podjąć trud przybliżenia tego interesującego fragmentu warmińskiej lokalnej historii.

 

   KALNASSY

•  Historia węgierskiego szlacheckiego rodu Kalnassy, mieszkającego niegdyś na Warmii.
•  Apel Pamięci.
•  Biogramy osób wymienionych w Apelu Pamięci.
•  Tłumaczenie tekstu tablicy z łaciny na język polski i węgierski.

Andrzej Małyszko

Stowarzyszenie Miłośników Rusi nad Łyną

     

Ruś, maj 2014r.

KALNASSY

Mało znana i ciekawa jest historia węgierskiego szlacheckiego rodu Kalnassy, mieszkającego niegdyś na Warmii. Według ustaleń Edwarda Martuszewskiego („Polscy i niepolscy Prusacy” Wyd. Pojezierze 1974r.) oraz najnowszych badań prof. dr hab. Janusza Jasińskiego (jeszcze niepublikowanych) najstarszy z rodu Kalnassy, Zygmunt, w pierwszej połowie XVIII wieku był burgrabią Wartemborka (dzisiejsze Barczewo). W jednym z kościołów Barczewa znajduje się również inny węgierski ślad – renesansowy nagrobek biskupa Andrzeja Batorego i jego brata Baltazara.

Synem Zygmunta był Joachim Kalnassy, urodzony w 1741r. - kanonik warmiński, a także przez blisko trzydzieści lat osobisty sekretarz biskupa Ignacego Krasickiego. Tłumaczył m.in. ody Horacego, elegie Propercjusza, a także dzieło św. Franciszka Salezego „O przygotowaniu do pobożnego życia i szczęśliwej śmierci” z dedykacją ,,dla ludu warmińskiego”. Był kustoszem katedry we Fromborku, gdzie został pochowany.

Joachim Kalnassy z liczną lidzbarską świtą przybył do Bartąga w roku 1787, by wstąpić do Bractwa Opatrzności Bożej, założonego sześć lat wcześniej przez proboszcza Tomasza  Gremma.

Młodszy brat Zygmunta, Andrzej Michał Kalnassy, od 1738 do 1748r., a więc do swojej śmierci, gospodarzył w Gągławkach, które nabył od starszego brata. Andrzej Michał Kalnassy został pochowany w kościele w Bartągu. Na jego płycie nagrobnej, znajdującej się przed ołtarzem wyryto łaciński napis: SUE REGIS MAJAESTATIS IN POLONIA LAUTENANTIUS (porucznik polskiego króla jegomości).

Przed Andrzejem Michałem w Gągławkach gospodarzyła Anna Kalnassy, żona Zygmunta Kalnassy. Za jej czasów, na podstawie bulli papieskiej z 1733r. i po pięciu latach starań, biskup warmiński Krzysztof Szembek uzyskał zgodę papieża Klemensa XII na zmianę w Gągławkach prawa magdeburskiego na korzystniejsze prawo chełmińskie. Życzeniem Stolicy  Apostolskiej było utrwalenie tego faktu w kamiennej tablicy, która  została ustawiona na specjalnym postumencie w gągławskim parku. Z czasem tablica uległa zniszczeniu, a po konserwacji umieszczono ją w zbiorach Muzeum Warmii i Mazur, Oddział w Lidzbarku Warmińskim. Jak pisał dyrektor Muzeum Janusz Cygański... „jest ona jednym z historycznie najważniejszych tego rodzaju dokumentów z przeszłości Warmii ”.

Stowarzyszenie Miłośników Rusi nad Łyną podjęło starania wykonania kopii zabytkowej tablicy dokumentującej pobyt Węgrów na Warmii i umieszczenie jej w XIV-wiecznym kościele w Bartągu, gdzie spoczywa Andrzej Michał Kalnassy.

Inicjatywa ta spotkała się z pełną życzliwością księdza Leszka Kuriaty, proboszcza parafii Bartąg. Dyrekcja Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie wyraziła zgodę na wykonanie kopii, deklarując pomoc oraz konsultacje merytoryczne. Obecni właściciele Gągławek także włączyli się do przedsięwzięcia.

Przewidujemy, że 10 maja 2014r. odbędzie się uroczyste odsłonięcie i poświęcenie kopii historycznej tablicy z udziałem przedstawicieli ambasady węgierskiej. Wtedy też zostanie odprawiona msza święta w intencji spoczywającego w Bartągu Andrzeja Michała oraz członków rodziny Kalnassy. Na zakończenie uroczystości nastąpi odczytanie Apelu Pamięci i oddanie salwy  honorowej.

Mamy nadzieję na zainteresowanie Państwa tym ciekawym warmińsko-węgierskim wątkiem.

APEL PAMIĘCI

PRZYJACIELE   WĘGRZY!

MIESZKAŃCY  WARMII !

ŻOŁNIERZE   WOJSKA   POLSKIEGO!

Przez stulecia Polaków i Węgrów łączyły braterstwo i wspólne ideały wolności i niepodległości. Zebraliśmy się tu, w Bartągu, przed grobem Węgra - Andrzeja Michała Kalnassy, porucznika polskiego króla Augusta III aby oddać cześć bojownikom o wspólną sprawę.

Wzywam wszystkich, którzy w obronie wolności i w imieniu polsko - węgierskich idei poświęcili to, co najcenniejsze - własne życie.

Stańcie do apelu !

Odp.:  cześć ich pamięci!

Wzywam królowe i królów Polski, w żyłach których płynęła krew polska
i węgierska: błogosławioną Kingę, Ludwika  Węgierskiego, Jadwigę Andegaweńską, Władysława Warneńczyka, Władysława Jagiellończyka, Barbarę Zapolya, Stefana Batorego.

Stańcie do apelu!

Odp.: cześć ich pamięci!

Wzywam Węgrów związanych z Ziemią Warmińską: Andrzeja Michała Kalnassy, Zygmunta Kalnassy, księdza kanonika Joachima Kalnassy, biskupa Andrzeja Batorego.

Stańcie do apelu !

Odp.: cześć ich pamięci!

Wzywam  Polaków, uczestników Powstań Narodowych w Polsce
i walczących na Węgrzech w Wiośnie Ludów: gen. Józefa  Wysockiego, gen. Józefa Bema, gen. Henryka Dembińskiego, gen. Jerzego Bułharyna, Władysława Bentkowskiego, Tytusa Chałubińskiego, Stanisława Feduszyńskiego, Franciszka Ksawerego Horodyńskiego, Leopolda Surmackiego, Edmunda Ślaskiego, Zygmunta Jordana, Teofila Łapińskiego.

Stańcie do apelu!

Odp.: cześć ich pamięci !

Wzywam kilkuset braci - Węgrów uczestników Powstania  Styczniowego. Wzywam poległych: kpt. Alberta Esterhazy, mjr hrabiego Edvarda Nyary,
mjr barona Józefa Wallischa.

Stańcie do apelu!

Odp.: cześć ich pamięci!

Wzywam Węgrów pomagających Polakom - uchodźcom w czasie
II wojny światowej: Pal Teleki hrabiego Szek, płk. Zoltana Balo, Józefa Antall /seniora/, ks. dr Miklosa Beresztoczy, ks. bp dr Arpada Hanauer, Jusztiniana kardynała Seredi, ks. Belę Varga,  ks. Laszlo Lekai.

Stańcie do apelu!

Odp.: cześć ich pamięci !

Was wzywam - Polaków niosących pomoc i ratunek polskim uchodźcom na Węgrzech: prof. Wacława Felczaka, Henryka Sławika, prof. Jana Konstantego Dąbrowskiego.

Stańcie do apelu !

Odp.: cześć ich pamięci !

Wzywam wszystkich obrońców wolności poległych w 1956 roku!

Stańcie do apelu !

Odp.: cześć ich pamięci !

Do Was zwracam się potomni! Niech wszyscy Polacy i Węgrzy walczący
o wspólną sprawę pozostaną w naszej pamięci, a wartości, którym hołdowali, i o które walczyli zapadną w nasze serca na zawsze.

Cześć ich  pamięci!

Odp.: Chwała Bohaterom!

BIOGRAMY OSÓB WYMIENIONYCH W APELU PAMIĘCI

BŁOGOSŁAWIONA KINGA (1234–1292) była córką Beli IV, króla Węgier. Małżeństwo młodocianej Kingi z Bolesławem V miało na celu zjednoczenie Europy wschodniej przeciw zagrożeniu mongolskiemu. Słynęła z wyjątkowej pobożności i surowości obyczajów, broniła ubogich i sieroty. Wykształcona, była dobrym doradcą męża, króla Bolesława, a po jego śmierci wstąpiła do klasztoru klarysek. Jest patronką górników solnych Bochni i Wieliczki. W roku 1999 została kanonizowana przez Ojca Świętego Jana Pawła II.

LUDWIK WĘGIERSKI (1326–1382) syn Elżbiety Łokietkówny i Karola Roberta, króla Węgier. Na tron Polski wstąpił w 1370r. Cieszył się opinią człowieka wykształconego, założył pierwszy na Węgrzech uniwersytet w Pecsu.

JADWIGA ANDEGAWEŃSKA (1374–1399) córka Ludwika Węgierskiego, królowa Polski koronowana w 1384r. Małżeństwo z Władysławem Jagiełłą zawarte w 1386 r. umożliwiło chrzest Litwy i zawarcie Unii Polsko-Litewskiej. Dzięki jej staraniom restytuowano Uniwersytet Krakowski, znany dziś jako Uniwersytet Jagielloński. Wyniesiona na ołtarze.

WŁADYSŁAW WARNEŃCZYK (1424–1444) syn Władysława Jagiełły i Sońki z Holszan. Od 1434r. król Polski, od 1440r. król Węgier. Zginął na polu bitwy pod Warną w walce z Turkami.

WŁADYSŁAW JAGIELLOŃCZYK (1456–1516) syn Kazimierza Jagiellończyka, wnuk Jagiełły. Król Czech i Węgier.

BARBARA ZAPOLYA (1495–1515) córka Wojewody Siedmiogrodzkiego Stefana i Piastówny Jadwigi Cieszyńskiej, była siostrą Jana Zapolyi, króla Węgier. W roku 1512 została żoną Zygmunta Starego. Królowa Polski w latach 1512–1515.

STEFAN BATORY (1533–1586) książę Siedmiogrodu, w roku 1576 wybrany przez szlachtę na króla Polski. Mąż Anny Jagiellonki, wspaniały wódz i organizator, dobrze wykształcony, założył Uniwersytet w Wilnie.

ANDRZEJ MICHAŁ KALNASSY – z pochodzenia szlachcic węgierski. Od roku 1738 do śmierci w 1748 roku gospodarzył w Gągławkach. Pochowany przed ołtarzem w kościele p.w. św. Jana Ewangelisty i Opatrzności Bożej w Bartągu. Na płycie nagrobnej łaciński napis, w tłumaczeniu na język polski: PORUCZNIK POLSKIEGO KRÓLA JEGOMOŚCI.

ZYGMUNT KALNASSY – burgrabia Wartemborka (Barczewa), starszy brat Andrzeja Michała, ojciec Joachima. Zygmunt był mężem Anny, której imię jest wyryte na tablicy Kalnassy.

JOACHIM OTTO ZYGMUNT KALNASSY – syn burgrabiego Zygmunta i Anny, pisarz, poeta, tłumacz m.in. Horacego, Propercjusza, św. Franciszka Salezego. Przetłumaczył dzieło Franciszka Salezego „O przygotowaniu do pobożnego życia i szczęśliwej śmierci”, które zadedykował „ludowi warmińskiemu”.  Przez blisko 30 lat był sekretarzem biskupa Krasickiego, kanonik i kustosz katedry we Fromborku, gdzie został pochowany.

ANDRZEJ BATORY (1563 – 1599) bratanek króla Stefana Batorego, był biskupem Warmińskim w latach 1589 – 1599. Za swojego życia w kościele Bernardynów w Barczewie ufundował sobie i swojemu bratu Baltazarowi wspaniały renesansowy grobowiec, który jest pusty, gdyż Andrzej zginął w Siedmiogrodzie i tam został pochowany.

GEN. JÓZEF WYSOCKI (1809–1873) powstaniec listopadowy, w czasie Wiosny Ludów był szefem dyrektoriatu wojny, utworzył i dowodził Legionami Polskimi. Na Węgrzech w latach 1848–49 generał polsko-węgierski, uczestnik Powstania Styczniowego w Polsce.

GEN. JÓZEF BEM (1794–1850) polski generał, artylerzysta, dowódca artylerii w Powstaniu Listopadowym, naczelny wódz Powstania Węgierskiego 1848–49, wyzwoliciel północnego Siedmiogrodu.

GEN. HENRYK DEMBIŃSKI (1791–1864) generał, powstaniec listopadowy w Polsce. Przez krótki czas był wodzem naczelnym Powstania Węgierskiego 1849. Dowodził węgierską Armią Północną, szef sztabu i wódz naczelny Armii Węgierskiej.

GEN. JERZY BUŁHARYN (1798–1885) uczestnik Powstania Listopadowego, współorganizator Legionu Polskiego na Węgrzech.

WŁADYSŁAW BENTKOWSKI (1817–1887) historyk, publicysta, powstaniec listopadowy 1830r., uczestnik Powstania Węgierskiego 1848 i Styczniowego 1863r. Na Węgrzech walczył w Legionach Polskich.

TYTUS CHAŁUBIŃSKI (1820–1889) lekarz, profesor, humanista, przyrodnik, uczestnik Powstania Węgierskiego jako lekarz.

STANISŁAW FEDUSZYŃSKI (1828–1866) uczestnik powstania Wiosna Ludów 1849 na Węgrzech. Powstaniec styczniowy 1863, w bitwie pod Kobylanką 6 maja 1863r. odniósł ciężkie rany.

FRANCISZEK KSAWERY HORODYŃSKI (1806–1863) walczył w Powstaniu Listopadowym w stopniu kapitana. W roku 1849 na Węgrzech w Legionach Polskich był dowódcą batalionu piechoty w stopniu majora. W Powstaniu Styczniowym walczył w stopniu pułkownika, zginął 2 lipca 1863 na Wołyniu.

LEOPOLD SURMACKI (1815–1867) powstaniec listopadowy 1830-31, uczestnik Powstania Krakowskiego 1846r., podpułkownik w Powstaniu Węgierskim. Naczelny wódz Powstania Siedmiogrodzkiego. Bohater Węgierskiej Wiosny Ludów.

EDMUND ŚLASKI (1831–1863) uczestnik Powstania Węgierskiego 1848 i Powstania Styczniowego 1863 w stopniu majora. Zmarł 22 października 1863 r. na skutek odniesionych ran w bitwie pod Łążkiem.

ZYGMUNT JORDAN (1824–1866) brał udział w przygotowywaniu nieudanego Powstania Krakowskiego 1846r., a po jego upadku udał się na Węgry, gdzie został  adiutantem gen. Henryka Dembińskiego, następnie gen. Józefa Bema, z którym przekroczył granicę Turcji. Został przyjęty w stopniu pułkownika do Armii Osmańskiej. Na wieść o wybuchu Powstania Styczniowego wrócił do kraju. W powstaniu walczył w stopniu generała  wojsk polskich.

TEOFIL ŁAPIŃSKI (1826–1886) uczestnik Powstania Węgierskiego, w którym walczył jako dowódcą Baterii Artylerii. Walczył również w Powstaniu Styczniowym 1863r. w Polsce.

KPT. ALBERT ESTERHAZY – pseudonim „Otto”, uczestnik Powstania Styczniowego, były rotmistrz Huzarów Węgierskich . Był dowódcą 200 osobowego powstańczego oddziału żołnierzy węgierskich i polskich. Zginął w bitwie pod Miechowem 30 IX 1863r.

MJR HRABIA EDVARD NYARY – uczestnik Powstania Styczniowego, poległ w bitwie pod Panasówką 3 IX 1863r. walczył pod  dowództwem pułkownika Mariana Borelowskiego. Był jednym z 400 ochotników -Węgrów, którzy przyszli z pomocą Powstaniu.

MJR BARON JÓZEF WALLISCH – Węgier, uczestnik Powstania Styczniowego. Był szefem sztabu pułkownika Marcina Borelowskiego. Zginął 6 IX 1863r. w bitwie pod Batorzem.

PAL TELEKI HRABIA SZEK (1879–1941) węgierski polityk i premier, 24 sierpnia 1939 Teleki odmówił wzięcia udziału w przygotowanym przez Niemcy ataku na Polskę powołując się na względy moralne i historyczne. Powiedział: „Prędzej wysadzi swoje własne linie kolejowe, niż weźmie udział w inwazji na Polskę.”

PŁK ZOLTAN BALO – pułkownik węgierskich sił zbrojnych , w okresie II wojny światowej organizator pomocy polskim i francuskim uchodźcom na Węgrzech.

JÓZEF ANTALL (SENIOR) – (1896–1974) podczas II wojny światowej organizował pomoc dla polskich uchodźców przybyłych na Węgry po klęsce wrześniowej 1939 r. Jego imię nosi Towarzystwo Przyjaźni Polsko-Węgierskiej w Warszawie.

KS. DR MIKLOS BERESZTOCZY (1905–1973) osoba szczególne zasłużona dla Polski i Polaków w okresie II wojny światowej. Był sekretarzem Prymasa Seredi i do niego należała operacyjna pomoc udzielania polskim oddziałom, które w pełnym rynsztunku bojowym przeszły całe Węgry do granicy z Jugosławią. Był jednym  z członków – założycieli Towarzystwa Przyjaźni Węgiersko-Polskiej.

KS. BP DR ARPAD HANAUER – organizator daleko idącej pomocy Polakom pochodzenia żydowskiego, którzy schronili się podczas II wojny na Węgrzech. Szczególną opieką otaczał dzieci i młodzież umożliwiając im naukę w jedynym istniejącym wówczas w Europie polskim gimnazjum.

PRYMAS JUSZTINTAN KARDYNAŁ SEREDI (1884-1945) skutecznie organizował pomoc dla około 140 tysięcy polskich uchodźców cywilnych i wojskowych.

KS.BELA VARGA (1903-1995) węgierski ksiądz katolicki. Organizował pomoc dla uchodźców polskich. Przeznaczył budynek domu kultury przy kościele w Balatonboglar na szkołę polskiej młodzieży. Szkoła funkcjonowała do 1944 r.

KS. LASZLO LEKAI – bardzo aktywny w organizowaniu pomocy polskim uchodźcom, współpracował m.in. z ks. Belą Vargą.

WACŁAW FELCZAK (1916–1993) polski historyk, wybitny znawca tematyki południowosłowiańskiej i węgierskiej. Studiował w Poznaniu i Budapeszcie. W latach 1940–1948 organizował łączność, emisariusz Państwa Podziemnego i władz RP na uchodźstwie. W czasie wojny szef kurierów cywilnych w Budapeszcie. Sam kilkadziesiąt razy przekraczał tzw. zielone granice. Utrzymywał łączność Warszawy z Budapesztem, Londynem i Paryżem. Podkreślał gościnność i życzliwość Węgrów dla Polskich uchodźców, cichą pomoc w przerzucie żołnierzy do Armii na Zachodzie i w kursowaniu poczty konspiracyjnej. W latach 1948–1956 więziony w Polsce z wyrokiem dożywocia. Po uwolnieniu, pracownik naukowy Uniwersytetu Jagiellońskiego. Większość prac poświęcił dziejom Węgrów, napisał m.in. niezwykle cenioną Historię Węgier. Inspirował węgierską opozycję. Przez Węgrów był tytułowany Apo, Ojczulek.

HENRYK SŁAWIK (1894–1944) organizator pomocy polskim uchodźcom, którzy  znaleźli się na Węgrzech po wybuchu II wojny światowej. Na Węgrzech był szefem Komitetu Obywatelskiego ds. Opieki Nad Uchodźcami Polskimi. Pomagał ratować żydowskie dzieci, dla których, dzięki współpracy z prymasem Jusztinianem Seredi, w miejscowości Vac k. Budapesztu, utworzono Dom Sierot polskich oficerów. Istnieją szacunki, iż Henryk Sławik uratował życie prawie 30000 polskim uchodźcom, wśród nich około 5000 Żydom.

JAN KONSTANTY DĄBROWSKI (1890–1965) polski historyk, prof. UJ w Krakowie i USB w Wilnie, członek PAN. Studiował na Uniwersytecie Jagiellońskim, w Budapeszcie, Wiedniu i Paryżu. Na Węgrzech prowadził badania naukowe, jednocześnie reprezentując tam Naczelny Komitet Narodowy, działając na rzecz niepodległości Polski oraz zwolnienia internowanych na Węgrzech żołnierzy Legionów Polskich. W 1919r. habilitował się i został  profesorem Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie, następnie na Uniwersytecie Jagiellońskim. Doktor Honoris Causa uniwersytetów w Krakowie i Budapeszcie. Zajmował się dziejami średniowiecznej Polski i Węgier oraz stosunków Polsko-Węgierskich.

Tłumaczenie tekstu tablicy z języka łacińskiego na polski i węgierski

Na wieczną rzeczy pamiątkę.

Te dobra zwane Gągławkami, wraz

z przyłączoną do nich cząstką – według

mapy sporządzonej przez przysięgłego

geometrę prowincji Peicherta,

za zgodą Jego Świątobliwości papieża

Klemensa XII, na mocy Jego bulli datowanej

w Rzymie 30 czerwca 1733 roku,

zostały wieczyście nadane w lenno na prawie

chełmińskim Przesławnej Annie Kalnassy

oraz Jej Dziedzicom i Spadkobiercom

przez Najjaśniejszego Księcia

Krzysztofa hrabiego na Słupowie

Szembeka, Biskupa Warmińskiego,

Komisarza Apostolskiego

Roku Pańskiego 1733

Örök emlékezetül.

Ezen, Gągławkinak nevezett birtok, a hozzá csatolt résszel együtt –

a Peichert tartományi hites földmérő által készített térkép alapján,

Őeminenciája XII. Kelemen pápa jóváhagyásával, az 1733. június hó

30. napján Rómában kelt pápai bulla értelmében örök időkre

hűbéri tulajdonba adatott a chełmnói jog szerint tiszteletre méltó

Anna Kalnassynak, valamint Örököseinek és Utódainak

Méltóságos Krzysztof Szembek Warmiai Püspök, Słupowo grófja,

Apostoli Megbízott által

Az Úr 1733. esztendejében.

Kopię wykonano za aprobatą Muzeum Warmii i Mazur zachowując pisownię oryginału.